ELAZIĞ/TUNCELİ/ERZİNCAN - Kadına yönelik şiddet ve namus cinayetlerine karşı çalışma yürüten Kadın Merkezi (KAMER) Vakfı Diyarbakır merkezli olmaktan çıkıp tüm Doğu ve Güneydoğu'da hizmet vermeye başladı. Vakıf 23 il, 80 ilçede bir yıldır uyguladığı 'Her Kadın İçin Bir Fırsat Projesi'yle 1500 kadına yeniden hayat verdi. Kimi senelerdir tecavüze uğradığını kimi ise psikolojik şiddet yaşadığının artık farkında ve mücadele edecek güçleri var.

Açık Toplum Enstitüsü tarafından maddi olarak desteklenen KAMER'in projesinin uygulandığı illerden Elazığ, Tunceli ve Erzincan'da çalışmaları yerinde gördük. Kadınlar grup çalışmalarıyla 14 hafta boyunca iletişim, şiddet, toplumsal cinsiyet rolleri, ayrımcılık, cinsellik gibi pek çok konuda bilgilendiriliyor ve yaşamlarını sorgulamaları sağlanıyor.

Ortak sıkıntıların yanında her ilde farklı bir sorun öne çıkıyor. Elazığ'da görücü usulü ve beşik kertmesi evlilik, Tunceli'deki erkeklerin alkol bağımlılığıyla gelen şiddet, Erzincan'da ise çokeşlilik. Kadınlar takma isim kullanmak şartıyla hikâyelerini Radikal'le paylaştı.

'İş bulunca boşanacağım'

KAMER, Elazığ'da bir yılda yaklaşık 200 kadına ulaştı ve tam 75 kadından başvuru aldı. Başvuranların ağırlıklı talebi psikolojik destek. KAMER'in kapısını çalan bu kadınlardan biri de Zehra. Boynundaki bıçak izleri, kaygılı ama kararlı gözleri hayatının çok zor geçtiğinin kanıtı. 33 yaşında ama çok daha yaşlı gösteriyor. 22 yaşında evlenen ve iki çocuğu olan Zehra anlatıyor: "Düğün gecesi eşimin psikolojik olarak rahatsız olduğunu anladım. Gece yarısı oturup ağlamıştı. Şizofrenmiş. Evliliğimizin üstünden bir buçuk yıl geçmişti ki, 'beni aldatıyorsun' diyerek boğazımı boydan boya kesti. Eşim hastaneden çıktıktan sonra da sırtımdan bıçakladı beni. Ekonomik gelirim olmadığı için açtığım boşanma davalarını geri aldım. Çocuklarım Sosyal Hizmetler'in yurdunda kaldı yıllarca. İş arıyorum, işim olunca kesinlikle boşanacağım. Buralarda kadın boşandığı zaman büyük sıkıntı oluyor."

Dilruba ise zorlukları göze alarak boşananlardan. Şehirdeki birçok kadın gibi görücü usulü evlenen Dilruba, iki yıldır ailesinin yanında yaşıyor. Şimdi 26'sında olan, 17 yaşında evlenen Dilruba, şöyle konuşuyor:
"Buralarda 'Karı olaydın boşanmazdın derler'. Evliyken kayınvalidemle aynı evde yaşıyordum. Eltim, kayınlarım da vardı. Ağır kaldırmaktan hasta oldum. Kayınlarım iş yapamadığım zaman beni dövüyordu. Eşim beni korumaya kalktığında o da dayak yedi. Bir kez boşandıktan sonra ikinci evliliği yapmak çok zor. "İkinci kez evlenirsen ne olur" sorusuna yanıtı bölgenin zihniyetini özetliyor: "Ters yama olursun."
 

Dokuz yıldır evli olan 29 yaşındaki Ayşe, KAMER'le tanıştıktan sonra kendi deyimiyle 'evet' ve 'hayır'larını netleştirdi, yıllar sonra kayınvalidesiyle evlerini ayırmayı başardı. Akşam yediden sonra sokağa çıkamayan Ayşe, artık il dışına gidebiliyor. Çevresi ona KAMER'e gittin 'yado' yani erkek gibi oldun derken, o "Psikolojik şiddet gördüğümü grup çalışmalarıyla anladım" diyor.

Yaşadığım tecavüz gibiymiş

"Aslında en başından beri yaşadığım tecavüz gibiymiş" diyor ve anlatıyor Zeliha da: "15 yaşımda akrabamla evlendirildim. Kardeş gibi büyüdüğümüz için kabullenemedik. Cinsellik istemezdim, korkardım. O da ben korkmayayım diye çikolatalar, fotoromanlar getirirdi."

Erzincan'da liselerin önünde metres avına çıkılıyor. Erzincan'da 77 kadın grup çalışmalarına katıldı. Şehirde bir de yuva açılacak. Erzincan'da özellikle son beş yılda ekonomik şartların iyileşmesiyle erkeklerin iki, üç tane de metresleri oluyor. Erkeğe tepki yok, metres olan kadına da tepki gösterilmiyor çünkü ailelerine para veriliyor, ev alınıyor.

25 yıllık evli olan 42 yaşındaki Müjde, erkeklerin liselerin önünde kamp kurup liseli kızları kandırıp metres aldıklarını söylüyor. Müjde, "Tanıdığım biri üçüncü kadını aldı. Bu metreslerin evleri de bir örnek oluyor. Biri ne isterse diğeri de onu istiyor" diyor.
 

47 yaşındaki Sultan, 17 yaşında çok sevdiği için kocasına kaçmış, yıllarca resmi nikâhlı eşle, bir duvarın ayırdığı yan yana evlerde oturmuş. Kocası bir onda bir de resmi nikâhlı eşindeymiş. Beş çocuklu Sultan "Dayak yedim hep. Kocam öldü. Şimdi ilk eşle görüştüğümüz bile oluyor."

Akgül ise 26 yıllık evliliğini sonlandırmak üzere: "26 yıl şiddet gördüm. Ama artık kendi ayaklarımın üstünde durabiliyorum."

Şiddetin hasını görüyormuşum

Tunceli'de kadın danışma merkezinde 135 kişi grup çalışmalarına katılıyor. İlde dört katlı bir apartman inşaatına başlanacak. Burada merkezin yanı sıra yuva ve kadınlar için işyeri kurulacak. Tunceli'de kadınlar çalışma hayatının içinde yer alabiliyor, tacizle karşı karşıya değil. Boşandıklarında tek başına yaşayabiliyor. Ancak bölgedeki işsizlik ve erkeklerin alkol bağımlılığı en büyük sorun.

15 yaşında akrabasıyla evlenen Sevcan, 27 yıllık evli. Evliliğinin 17. yılından sonra alkol bağımlısı olan eşinden dayak yemeğe başlamış. Nur ise şunları anlatıyor: "Babaannem bu beden sana ait değil. Evlenince kocana teslim edeceksin, namusun yani derdi. Bariz bir baskı olmasa da hep bu kurallara göre yaşıyorsunuz. Şiddet yaşamadım derdim. KAMER'e gelince fark ettim ki, psiklojik şiddetin ve ayrımcılığın en hasını yaşamışım."